Bir HTML sayfayı sınamak için sadece Browser programına
ihtiyacınız var; bir HTML belgesini iki kere tıkladığınızda varsayılan Browser
açılacak ve bu sayfayı yorumlayarak, görüntüleyecektir. Fakat uzatması .asp
olan bir dosyayı iki kere tıkladığınızda ya Windows size bu dosyayı hangi
programla açmak istediğinizi soracak; ya da MS Visual Studio veya Adobe
Photoshop çalışacaktır.
Bilgisayarınızda MS Visual Studio programı kurulu ise,
onun açılması normal: çünkü MS’un ASP dahil hemen hemen bütün Web tasarım araçları
Visual Studio’nun üyesi. Photoshop ise renk paletlerini belirlemek üzere
kullandığı dosyalara .asp uzatmasını veriyor. Bilgisayarınızda MS Visual Studio
kurulu değilse, fakat Photoshop varsa, ASP dosyalarınızın simgesi Photoshop’a
ait olacaktır.
MS Visual Studio’dan yararlanmıyorsanız, ASP dosyalarınızı,
(herhangi bir klasörün Görünüm menüsünden Klasör Seçenekleri maddesini seçerek
ve üçüncü sekme olan Dosya Türlerini tıkladıktan sonra ASP satırını
işaretleyerek ve Düzenle düğmesine basarak) Not Defteri ile ilişkilendirmek en
doğru yoldur. Bu, bu kitapçıktaki örnek ASP dosyalarını oluşturmak, düzenlemek,
değiştirmek için kullanacağımız başlıca programın da herhangi bir düzyazı
programı olduğu anlamına gelir. ASP üretim işini herhangi bir ortamda yapabilirsiniz.
Bunun için bilgisayarınızda mutlaka Windows kurulu olması gerekmez. Fakat ASP
dosyalarının çalışıp çalışmadığını sınamak için sayfalarınızı gerçek Web
Server’a göndermeden önce kendi bilgisayarınızda çalıştırmanız gerekir. Bunu
Kişisel Web Server (PWS) veya IIS ile yapacağız.
Kişisel Web Server Kuralım
Bilgisayarınız Windows, , NT4 WorkStation veya NT4 Server
ile çalışıyorsa, sisteminize bir Web Server programını siz kurmak zorundasınız.
Windows 2000 Professional veya Windows 2000 Server ise Kişisel Web Server
programını kendiliğinden kurar. Windows ’e bir kişisel Web Server kurmaya
geçmeden önce bilgisayarımıza bir kimlik vermemiz gerekir: Bilgisayarım/Denetim
Masası/Ağ’ı tıklayarak açacağınız diyalog kutusunda ikinci sekme olan Tanımlama’yı
açın ve “Bilgisayar adı” kutusuna istediğiniz adı yazın. Bilgisayarın ağ
ortamında olması gerekmez.
Windows ’e Kişisel Web Server kurmak için iki yol
izleyebilirsiniz. Windows CD-ROM’unda
Add-ons klasöründeki PWS dizininde Kur.exe’yi tıklayın veya Windows NT Option
Pack CD-ROM’unda Default.htm’i açın. Bilgisayarınızın Windows ile çalıştığını algılayacak olan program size
Personal (kişisel) Web Server (PWS) kurmayı önerecektir. Kişisel Web Server’ı
kurarken her iki durumda da ikinci diyalog kutusunda Minimum/En az veya
Typical/Tipik seçeneğini değil, Custom/Özel’i seçin ve açılacak yeni diyalog
kutusunda Microsoft Data Access Components (MS Veri Erişim Bileşenleri)
satırına işaret koyarak, Alt Bileşenleri Göster düğmesini tıklayın. Açılacak
seçme kutusunda ise ADO Documentation satırına işaret koyun. Bu belgelerden
daha sonra veri-yönlendirmeli Web Uygulaması yaparken yararlanacağız.
Kişisel Web Server kurulduktan sonra bilgisayarı yeniden
başlatmak gerekir.
PWS Kurulurken Hata Verirse
Windows ’e PWS kurarken, programın Microsoft Transaction
Server bölümüne ilişkin sistem kayıtları yapılırken, iki hata mesajı ile
karşılaşabilirsiniz (0x80004005 ve 0xfee662). Bu, orijinal Windows CD-ROM’undaki PWS Kur programının, Windows
Registry dosyasının büyük olması halinde hata vermesinden kaynaklanıyor. Böyle
bir durumla karşılaşırsanız, Bilgisayarım/Denetim Masası/Program Ekle Kaldır
aracılığıyla, Personel Web Server’ı kaldırın. Bilgisayar kapanıp açıldıktan
sonra, Windows CD-ROM’unda Add-ons/PWS
dizinindeki bütün dosyaları, sabit diskinizde Temp dizinine kopyalayın. Sonra
http://support.microsoft.com/support/kb/articles/q246/0/81.asp adresinde
“Download Mstsetup.dll” satırını tıklayın. Mssetup.exe adlı bir dosya
bilgisayarınıza indirilince; bu dosyayı iki kere tıklayın ve dosyanın
genişletileceği yer olarak C:\Temp’i gösterin; program Mstsetup.dll dosyasının
değiştirilmesini isteyip istemediğinizi sorduğu zaman “Tamam”ı tıklayın. Şimdi,
C:\Temp’deki Kur.exe (Windows CD-ROM’unuz İngilizce ise Setup.exe) programını
iki kere tıklayın. PWS şimdi hatasız kurulacaktır.
Windows NT4.0 Workstation veya Server’a IIS4.0 kurmak için
Option Pack CD-ROM’undaki default.htm’i çalıştırmanız ve açılacak Browser
penceresinde IIS’i kurma seçeneğini tıklamanız yeter. Burada da ADO
Documentation’ı sabit diskinize aktarabilmek için gerekli seçenekği
işaretleyin.
Windows ’e Kişisel Web Server kurulduğunda Masaüstü’nde
Yayımla (Publish) adlı bir simge belirecektir. NT sistemlerinde ise Başlat
menüsünde Programlar bölümüne IIS Manager satırı eklenir. Bu yollardan biriyle
PWS veya IIS’i çalıştırın.
Kişisel Web Server’da Personel Web Server Manager (Yönetici)
kutusu açıldığında soldaki araç çubuğunda Yönetici’nin çeşitli bölümlerine
gitmeniz için gereken gezinme simgelerini göreceksiniz. Şimdi, açılan ana
pencerede iki unsura dikkat edin:
1. Kişisel Web Server’ınızın adı. Bilgisayarınızın adı
buraya Server adı olarak yazılmış olmalı. Biraz sonra, Internet’e koymadan önce
sınayacağımız ASP sayfalarını çağırırken, Browser’ın adres kutusuna burada
gördüğümüz adı yazacağız.
2. Kişisel Web Server’ın bilgisayarımızda sabit diskteki
gerçek adresi. Bu, sizin Kişisel Web Server’ınızın kök (root) dizinidir. Bu
genellikle C:\inetpub\wwwroot klasörüdür. Kişisel Web sitesi yaparsanız,
sitenin gerektirdiği bütün dizinleriniz ve dosyalarınız burada gördüğünüz
dizinin içinde olmalıdır. Yapacağımız ASP dosyalarını işte bu dizinin içine
koyacağız.
Bunları bir kenara not ettikten sonra, soldaki araç
çubuğunda Gelişmiş simgesini tıklayın; ortadaki pencerede sanal dizinlerinizi
görüyorsunuz. Bunlardan Home’u seçin ve sağdaki “Özellikleri düzenle” düğmesini
tıklayın.
Ana dizinin okuma, yürütme ve makro erişim haklarının
işaretli olmasına dikkat edin. İlerde kendinize Kişisel Web Server’ınızın kök
dizininde yeni bir dizin oluşturursanız (örneğin “resimler” gibi) ve içine
sitenizle ilgili dosyalar koyarsanız, Gelişmiş penceresinde Ekle düğmesini
tıklayarak bu gerçek dizini de sitenin sanal dizinlerinden biri haline
getirmeniz gerekir. Gerçek dizinin adı XYZ bile olsa, sanal dizin haline
getirirken istediğiniz sanal adı verebilirsiniz. Ama unutmayın, Browser’ın
adres hanesine gerçek dizin adını değil sanal dizin adını yazmanız gerekir.
Bu işlemleri IIS’te değişik araçlar ve diyalog kutularıyla,
fakat temel ilkeler itibariyle aynı şekilde yapabilirsiniz. NT4 sistemlerine
IIS’i kurmadan önce, Service Pack 3’ü uygulayın; Internet Explorer 5’i kurun.
Elinizde varsa Service Pack 4, 5 veya 6’yı en son uygulayın.
Bu noktada, ASP sayfalarınızı sınayacağınız bilgisayarda
Microsoft Internet Explorer programının kurulu bulunmasının şart olmadığını
hatırlatalım. ASP sayfalarınızı Netscape ile de sınayabilirsiniz.
Bir Örnek Yapalım
Şimdi ilk ASP sayfamızı yapalım ve bununla kişisel Web
Server programının çalışıp çalışmadığını sınayalım. Buraya kadar anlamış
olduğunuz gibi ASP sayfası da HTML gibi düz yazı dosyasıdır; dolayısıyla beğendiğiniz
bir düz yazı programı ile ASP yazabilirsiniz. Şimdi açın en beğendiğiniz düz
yazı programını ve başlayın yazmaya. Eğer kelime-işlemci kolayınıza gidiyorsa,
dosyayı ASCII veya ANSI biçiminde kaydetmeyi unutmayın (10’ncu satırın sonunda
nokta olduğuna dikkat edin):
Merhaba Dünya!
Bugün:
<% Response.Write(Date) %>.
Bu dosyayı merhaba.asp adıyla kaydedin ve kendi
bilgisayarınızda kişisel Web Server’da veya ISS’te sınayacaksanız, bu
programları çalıştırın. Browser’ınızın URL hanesine, kişisel Server’ınızın
adıyla birlikte dosyanın adını yazın; ve ilk ASP programınız dünyaya Merhaba
desin.
